بام سبز روشی نو ظهور در استفاده بهینه از فضای ساختمان برای ایجاد پوشش گیاهی می باشد که طرفداران زیادی را در سراسر جهان پیدا کرده است. امروزه ساختمان های زیادی را مشاهده می‌کنیم که به دلیل عدم وجود حیاط در سطح همکف و برای پر کردن خلاء پوشش گیاهی درآن ها، از گیاهان آپارتمانی در طبقات و یا روی بام آن ها استفاده شده است.
لذا می‌توان بام سبز را که به آن بام زیستی نیز گفته می شود، یک لایه پوشیده شده از گیاهان آپارتمانی دانست که بر روی سطح بام کاشته شده اند و به طور تخصصی از آن ها نگهداری می‌شود. لازم به ذکر است که ایجاد یک بام سبز استاندارد مستلزم ایزوله سازی سقف از نظر نفوذ آب می باشد و رعایت برخی نکات پیرامون موضوعاتی است که در ادامه به آن ها اشاره می‌کنیم.
گفتنی است این روش که برگرفته از رویکرد مهندسی ارزش است و در آن تلاش می‌شود تا از حداقل امکانات حداکثر استفاده را ببریم، نیاز به ساز و کاری چندان متفاوت با سقف های معمول نداشته و تنها تفاوت عمده آن وجود لایه های عایق و ایزوله ساز مانند عایق حرارتی و عایق رطوبتی می باشد که بر روی یک لایه از ماسه و درپوش قرار گرفته باشند. دیگر ادوات لازم برای ایجاد چنین فضایی عبارتند از تاسیساتی که بتوانند عمل انتقال رطوبت و آب باران را انجام دهند و در نهایت گلدان ها و لوازم مربوط به رشد و نگه داری گیاهان.
تاریخچه بام سبز:
اگر بخواهیم به اولین ابداع کنندگان بام‌های سبز در طول تاریخ اشاره کنیم می‌توانیم از ایرانیان باستان در این زمینه یاد کنیم که در 2500 سال قبل، از این روش برای ایجاد فضای سبز بر روی بام سازه های زیگورات استفاده کردند.
همچنین این پدیده در باغ های معلق بابل که یکی از عجایب هفتگانه باستانی نیز می باشند دیده شده است. اما در معماری مدرن برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ تعدادی از معماران آلمانی با هدف افزایش سطح فضای سبز در یک منطقه مسکونی و بازسازی محیط طبیعی زیست شهری از این روش استفاده کردند.
آن ها به این طریق با افزودن گیاهان به بدنه ساختمان ها توانستند مشکل کمبود فضای سبز را حل کنند و پس از آن این روش توسط سایر معماران به شدت مورد استقبال قرار گرفت و به مرور در سراسر جهان از آن استفاده شد.
بدیهی است که با افزایش زندگی شهری شاهد کاهش سرانه فضای سبز شهری باشیم و این روند نمی‌تواند تا جایی که هیچ پوشش گیاهی باقی بماند ادامه پیدا کند. چرا که بشر برای پرداختن به زندگی عادی خود نیازمند وجود فضای سبز و دریافت اکسیژن لازم از آن می باشد.
انتخاب نوع پوشش گیاهی بام سبز:
برای انتخاب نوع گیاهان برای بام سبز باید به نکاتی از جمله شرایط آب و هوایی، طرح گلدانی که قرار است گل در آن رشد کند و میزان سرمایه گذاری برای تامین هزینه های نگهداری توجه کرد. گیاهانی که برای بام سبز انتخاب می‌شوند باید به گونه‌ای باشند که وزن زیادی را به سقف ساختمان تحمیل نکند و قادر باشند در خاک با عمق کم رشد کنند. توصیه ما این است که از گیاهان مقاوم تر برای این قسمت استفاده کنید تا توانایی تحمل باران و برف و همچنین باد هایی که اغلب بر روی بام شدیدتر از سطح زمین هستند داشته باشند.
گیاهان مناسب برای بام سبز:
حال که با ویژگی‌های کلی گیاهان مورد استفاده در بام سبز آشنا شدیم، قصد داریم برخی از خانواده های گیاهی که بیشترین کاربرد را خواهند داشت به شما معرفی کنیم:
- درختچه‌های معروف به راست ریشه که عموماً دارای برگ های پهن هستند و ریشه آن توانایی ذخیره میزان بیشتری از آب در خود است، یکی از بهترین گزینه ها برای کاشت در بام سبز محسوب می‌شوند.
- گیاهانی که برگ‌های آن ها به صورت خزه دار هستند نیز گزینه خوبی برای استفاده در بام سبز به شمار می آیند. چراکه به دلیل ساختار برگ های آن‌ها، میزان آب کمتری از طریق برگ از آن ها تبخیر می‌شود و در نتیجه نیاز به آبیاری کمتری نسبت به سایر گیاهان پیدا می‌کنند.
- کاکتوس ها و اساساً گیاهان گوشتی که قادر به ذخیره میزان قابل توجهی از آب در ساختار خود هستند هم گزینه ایده‌آلی برای کاشت در بام سبز محسوب می‌شوند. این گیاهان در دو خانواده مقاوم در برابر سرما و مقاوم در برابر گرما وجود دارند که با توجه به منطقه مورد نظر باید انتخاب شوند.
- گل طاووسی: این گل بسیار زیبا با بویی دلنشین بوده که مقاومت خوبی در برابر شرایط کم آبی داشته و از این نظر برای بام سبز بسیار مناسب است.
- درختچه توری: این گیاه زیبا نیز برای کاشت در آب و هوای گرم و خشک مناسب است و البته برای مناطق سرد سیر توصیه نمی‌شود.
تقسیم بندی اجزای بام سبز:
رویکردهای متفاوتی برای طراحی و ایجاد بام سبز وجود دارد و هر شرکت مجری با توجه به توانمندی هایی که دارد و نوع خواسته مشتری یکی از آن ها را انتخاب می کند. اما به طور کلی پیاده سازی یک پروژه بام سبز مستلزم اجرای چهار مرحله عملیات کلی می باشد که در همه رویکرد ها یکسان بود و باید به آن با دقت توجه شود:
نوع پوشش گیاهی:
با اینکه هر نوع گیاهی می تواند در باکس های خاک موجود بر روی بام سبز رشد کند اما حتماً همانطور که در بخش قبلی اشاره کردیم می بایست دارای ویژگی هایی باشند که با محیط خاص پرورششان در تناسب کامل باشند.
سطح کشت:
سطح یا محیط رشد گیاه در واقع باکس، گلدان و یا باغچه‌ای است که گیاه یا در آن کاشته شده و رشد می‌کند. بدیهی است که با توجه به اینکه این محیط رشد در فضایی متفاوت از سطح زمین ایجاد شده، می بایست الزامات ویژه‌ای را در طراحی آن رعایت کرد.
از جمله نوع خاک و وزن آن، ضخامت بدنه گلدان یا باکس و سیستم آبیاری تعبیه شده در آن. پیشنهاد می‌شود خاکی که برای سطح کشت در بام سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد وزنی نهایتاً تا ۸۰۰ کیلوگرم برای هر متر مکعب در حالت مرطوب داشته باشد و در آن از ماسه سنگ های متخلخل و کود گیاهی استفاده شده باشد.
لایه منتقل کننده رطوبت و زهکشی ها:
تاسیسات منتقل کننده رطوبت و آب باران دقیقاً در فضای مابین محیط کشت و لایه های عایق نصب می گردند و وظیفه مهم انتقال رطوبت را برعهده دارند این تاسیسات معمولاً به صورت توکار نصب می‌شوند و از آنجا که دسترسی به آن ها پس از نصب کار راحتی نیست، توصیه می کنیم از ابزار های با کیفیت بالا و همچنین عایق بندی های استاندارد استفاده شود. این تأسیسات با انتقال سریع آب باران موجب کاهش وزن ساختمان حین بارندگی می‌شوند.
لایه محافظ در برابر رطوبت:
رشد گیاه مستلزم ایجاد محیطی مرطوب است. این لایه به صورت پوششی در برابر نفوذ آب به طبقه پایین عمل می‌کند. این لایه می‌تواند یک ورقه پلاستیکی با مقاومت بالا و یا یک لایه بتن مخصوص بدون ماسه باشد.
نتیجه گیری:
امروزه با گسترش آپارتمان نشینی و از بین رفتن حیاط های قدیمی، بام های سبز روز به روز محبوب تر شده و بیشتر جای خود را در معماری ساختمان ها باز می‌کنند. اگر شما هم از جمله کسانی هستید که طرفدار این نوع پوشش گیاهی هستید و مایلید استراحتگاه کوچک و زیبای اختصاصی خود را داشته باشید، به نکاتی که در این مقاله به آن ها اشاره شد دقت کنید.
توجه داشه باشید که بام سبز در کنار تمام زیبایی هایی که دارد، نیازمند نگهداری و رسیدگی دائمی است. قبل از اجرای پروژه حتماً از افراد متخصص و با تجربه شرکت چوبین سازه مشاوره بگیرید تا تمام شرایط بسته به محیط و امکانات لحاظ شوند و پروژه به صورت استاندارد پیش برود.
